Nơi hi sinh của 16 Thanh niên Xung phong tại Bến phà 2 Long Đại

Trong những năm chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, Bến phà Long Đại là địa bàn nằm trong vùng “cán soong” của Quân khu IV, trở thành điểm “yết hầu”, “huyết mạch “, là cầu nối giao thông đặc biệt quan trọng trên tuyến đường 15 giữa hậu phương lớn miền Bắc với chiến trường miền Nam và nước bạn Lào, Campuchia. Bến phà còn là một trọng điểm vượt sông trọng yếu, ác liệt nhất của tuyến đường Hồ Chí Minh lịch sử.

Chính tại nơi này, đế quốc Mỹ tập trung dội xuống hàng trăm tấn bom đạn dày đặc hòng hủy diệt và “bóp nghẹt” nguồn lực từ hậu phương chi viện vào tiền tuyến. Bến phà Long Đại cùng với các địa danh khác như: Mụ Dạ, Xuân Sơn, Cổng Trời, phà Gianh, phà Quán Hàu trở thành những “túi bom”, “chảo lửa” trong cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc của đế quốc Mỹ, nhất là từ những năm 1967-1971.

Để đảm bảo giữ vững mạch máu giao thông thông suốt, tránh những khi bị địch đánh phá không thể vận chuyển hàng hóa và vũ khí được, từ tháng 1/1971 ở khu vực Long Đại được phát triển thành 2 bến phà: Bến phà I ở sát cầu Long Đại ngày nay; bến phà 2 cách bến 1 khoảng 500m về phía Đông tại bến phà 2 đã ghi dấu một sự kiện lịch sử về sự hy sinh anh dũng của 16 Thanh niên xung phong C130 tỉnh Thái Bình trong hai đợt ném bom tàn khốc của đế quốc Mỹ vào tháng 9/1972.

16 thanh niên xung phung tỉnh Thái Bình hy sinh tại bến phà 2 Long Đại thuộc Đại đội 130, Tiểu đoàn 2, Sư đoàn 571, Đoản 559. Đại đội gồm 150 người quê ở huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình. Các anh chị tuổi 18 đôi mươi, rời quê hương xung phong vào mở đường 18 thuộc hệ thống đường Trường Sơn – Hồ Chí Minh từ tháng 4 – 1971, phục vụ chiến dịch Nam – Lào.

Tháng 7 – 1972, đế quốc Mỹ đánh phá ác liệt tại bến phà Long Đại và đường 15A. Đơn vị thanh niên xung phong huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An trong khi đang làm nhiệm vụ đã bị giặc Mỹ ném bom rải thảm vào đội hình làm cho đơn vị bị thương vong tặng nề phải chuyển về tuyến sau củng cố lực lượng. Để đảm bảo mạch máu giao thông thông suốt, đơn vị C130 được điều động ra đóng quân và thường trực ứng cứu tại đây cùng bộ đội công binh kịp thời thông xe thông tuyến. Sống và chiến đấu tại nơi được mệnh danh là “túi bom”, là “chảo lừa” nhưng các chiến sĩ TNXP của Đại đội 130 vẫn không hề nao núng, luôn giữ vững ý chí và quyết tâm: “Đánh địch mà đi, mở đường mà tiến”, “Địch đánh phá ta sửa ta đi, địch lại phá ta lại sửa ta đi, “Sống bám cầu bám đường, chết kiên cường dũng cảm”. Hiểm nguy, gian khổ là thế nhưng các anh các chị vẫn luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, đảm bảo mạch máu giao thông trên tuyến đường chi viện cho miền Nam ruột thịt.

Bên cạnh những chiến công, những thành tích, những niềm vui, niềm hạnh phúc khi cùng nhau chiến đấu, đơn vị C130 vẫn không tránh khỏi những mất mát, hy sinh. Một trong những tổn thất lớn nhất đó là sự hy sinh của 16 chiến sĩ TNXP vào tháng 9/1972 khi đang làm nhiệm vụ tại bến phà 2 Long Đại.

15 giờ ngày 19/9/1972, trong lúc các chiến sĩ của đơn vị C130 tỉnh Thái Bình đang làm nhiệm vụ tại bến phà 2 Long Đại, thì máy bay Mỹ đã liên tục ném bom tại bến phà Long Đại và đánh vào đội hình của C130. Trận oanh kích của địch chỉ kéo dài trong khoảng một giờ đồng hồ đã gây những thiệt hại hết sức nặng nề và tổn thất lớn cho đơn vị 15 chiến sĩ đã hy sinh (7 nữ, 8 nam), trong đó có 3 chiến sĩ hy sinh khi đang vận chuyển hàng bằng thuyền từ bờ Bắc sang bờ Nam sông Long Đại; 12 chiến sĩ hy sinh tại bến phà và trong hầm trú ẩn, một số đồng chí khác bị thương. Sau khi máy bay giặc Mỹ ngừng ném bom, khu vực đơn vị đóng quân chỉ còn lại bãi đất ngồn ngang hố bom; các chiến sĩ đã khẩn trương đến khu vực hầm để đào bới thật nhanh với hy vọng đồng đội của mình vẫn an toàn, nhưng sau mỗi lớp đất trái tim họ lại quặn thắt khi nhìn thấy đồng đội của mình nằm đó, có những chiến sĩ thi thể không còn nguyên vẹn. Toàn đơn vị đã nén đau thương để mai táng các anh, các chị và tiếp tục nhiệm vụ của mình.

Nỗi đau của đơn vị chưa nguôi, ngày 23/9/1972, đế quốc Mỹ lại tiếp tục ném bom xuống bến phà Long Đại, chiến sĩ Trần Mạnh Hà trong khi đang làm nhiệm vụ đã hy sinh. Đơn vị C130 một lần nữa lại phải tiễn đưa người đồng đội của mình trong niềm tiếc thương vô hạn, trong nỗi đau lên đến tột cùng. Sau hai đợt rải thảm bom của đế quốc Mỹ, đơn vị C130 đã hy sinh 16 đồng chí gồm 7 nữ, 9 nam, Các anh, các chị đã dũng cảm hy sinh khi đang làm nhiệm vụ tại bến phà 2 Long Đại ở thời điểm ác liệt nhất, máu xương của các anh chị đã hòa vào núi rừng Trường Sơn, hòa vào dòng chảy của dòng sông Long Đại – nơi được ví là “tọa độ lửa” trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Bến phà 2 Long Đại nơi ghi dấu tội ác của đế quốc Mỹ, nơi đọ sức quyết liệt của quân và dân ta với kẻ thù xâm lược, đặc biệt là nơi chứng kiến sự hy sinh oanh liệt của 16 TNXP thuộc đơn vị C130 tỉnh Thái Bình đã ngã xuống vì sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Để thể hiện tấm lòng tri ân các chiến sĩ TNXP C130 tỉnh Thái Bình hy sinh tại bến phà 2 Long Long Đại, Tỉnh đoàn Quảng Bình đã củng các cá nhân, đơn vị hảo tâm xây dựng Nhà bia tưởng niệm tại nơi các anh, các chị đã ngã xuống vì quê hương đất nước. Nhà bia đã được khánh thành vào ngày 21/12/2012. Đây là công trình tâm linh của thế hệ trẻ, của người dân Quảng Bình nói riêng và nhân dân cả nước nói chung tưởng nhớ về tinh thần chiến đấu quả cảm và sự hy sinh của 16 TNXP tại bến phà 2 Long Đại tháng 9/1972 cho sự nghiệp thống nhất đất nước.

Cùng với đền tưởng niệm các anh hùng liệt sỹ Trường Sơn, di tích là “địa chỉ đỏ” trong hành trình du lịch thăm lại chiến trường xưa, tri ân đồng đội. Và trong mỗi người dân, khi đến đây dâng hương tưởng niệm đều cảm thấy tự hào về những chiến công của các thế hệ cha anh đã chiến đấu anh dũng, hy sinh vì nền độc lập, tự do dân tộc.

Quảng Bình di tích và Danh Thắng